Persoonlijke evaluatie participatieproces
Onderstaande persoonlijke evaluatie was mijn bijdrage voor de door adviesbureau Berenschot uitgevoerde evaluatie van het participatietraject Trekdijk.

Mijn rol in het participatieteam Trekdijk
Als voormalig bestuurslid/penningmeester van de dorpsvereniging van Nieuw- en Sint Joosland volg ik al sinds 2008, toen de gemeente de Trekdijk-gronden aankocht, dit dossier. Door de toenemende ongerustheid onder de inwoners over het beoogde bedrijventerrein is begin 2016 door het bestuur van de dorpsvereniging de werkgroep Trekdijk opgericht.
Als vanzelfsprekend heb ik me daar bij aangesloten. Ik zie de financiële problemen van de gemeente als hoofdreden om de Trekdijk te ontwikkelen tot een bedrijventerrein. Niet omdat er een tekort aan geschikt bedrijventerrein in de regio dreigt, integendeel.
De gemeente heeft zich volgens mij met de dure aankoop van de Trekdijk-gronden in de nesten gewerkt. Het lijkt me waarschijnlijk dat de Trekdijk als bedrijventerrein uiteindelijk een fors verlies voor de gemeente oplevert.
Door mijn dossierkennis en de vermeende financiële kennis, ben ik gevraagd deel te nemen aan het participatieteam Trekdijk.
Het onderzoeken van de mogelijke hoogwaardige invullingen was vooral het terrein van medeparticipanten John de Rijke en Ron Thiry.
( Hiervan heeft John ruime technische ervaring met hernieuwbare energie, Ron heeft jarenlange ervaring als juridisch adviseur ).

In mijn hiernavolgende evaluatie behandel ik vooral de zaken, die betrekking hebben op mijn rol in het participatieteam. Om het compact te houden, heb ik een aantal onderstreepte vetgedrukte links opgenomen. Door deze aan te klikken kunnen relevante bronnen worden geraadpleegd.

1. De voorgeschiedenis

Dat het participatieproces voor de werkgroep en de inwoners van Nieuw- en Sint Joosland op een teleurstelling uitdraaide, hangt nauw samen met datgene wat er aan het participatieproces voorafging:

-a- College in 2017: Geen haalbare alternatieve invullingen Trekdijk
Terwijl het vorige college op 3 juli 2017 via een motie o.a. werd opgedragen ruim de tijd te nemen om andere ( hoogwaardiger! ) invullingen voor de Trekdijk te onderzoeken, had ze al binnen 3 dagen een afwijzende reactie.
Zie pag. 3: Onze conclusie is dat er naast een bestemming als bedrijventerrein geen haalbaar en financieel verantwoord alternatief is voor de huidige agrarische bestemming.

-b- Nieuwland ongerust over plannen college met Trekdijk
Daarnaast zorgde in 2017 de combinatie van de volgende gebeurtenissen voor toenemende ongerustheid.
-1- Het was het college van Middelburg gelukt na jaren onmin met Vlissingen 5 hectaren Trekdijk op te nemen in de regionale afspraken bedrijventerreinen. Echter uitsluitend voor logistieke bedrijven van een hogere milieucategorie, die Vlissingen niet in het zicht vanaf de A58 wenst.
-2- Middelburg probeerde tot samenwerking te komen met de Zeeuwse Reinigingsdienst (ZRD) voor afvalinzameling.
-3- Een transportondernemer op Arnestein, die nauw samenwerkt met de ZRD op het gebied van afvalinzameling, stuurt de raad een brief dat ze hun uitbreidingsplannen niet op de huidige locatie kunnen realiseren.
-4- Dit transportbedrijf grenst aan 4,2 hectare braakliggende grond, die omstreeks 2006 door de gemeente aan Eastman is verkocht met een bouwplicht. Deze bouwplicht is door Eastman nooit nagekomen. Het college komt op vragen van de LPM met wisselende verklaringen, waarom ze weigert te handhaven en geen gebruik maakt van de mogelijk om deze grond winstgevend terug te kopen.
Zie o.a. het antwoord op vraag 12 van de schriftelijke vragen van 11 maart 2017 en de eerste 3 vragen van 11 september 2017.

Om het verlies in de boeken voorlopig te beperken, moest er blijkbaar koste wat kost een invulling voor de Trekdijk komen. Al is het afvalverwerking of compostering. Dat de Nieuwlanders hiervan de dupe zijn en het uiteindelijk een fors verlies oplevert, is kennelijk van later zorg.

-c- Vorige coalitie stemt in met bedrijventerrein Trekdijk op 22 januari 2018
Ondanks het verzet van de Nieuwlanders besloot de vorige coalitie van CDA, PvdA, VVD, SGP en ChristenUnie, pal voor de verkiezingen van 2018, tot een bedrijventerrein van 18 hectaren, voor bedrijven tot en met de zware milieucategorie 4.1. Dit tot grote tevredenheid van de Middelburgse Bedrijvenclub ( MBC ): Extra ruimte voor bedrijven op een centrale locatie.
De teleurstelling en verontwaardiging dat dit nog snel voor de verkiezingen werd geregeld, heeft massale protesten tot gevolg van de Nieuwlanders, daarbij gesteund door alle oppositiepartijen. De Trekdijk domineerde daarmee de verkiezingen van 2018. Het leidde de eerste maanden van 2018 tot vele berichten in de media, zelfs landelijk.

-d- Na verkiezingen komt GroenLinks niet in coalitie. LPM dwingt participatie af
Hoewel GroenLinks in absolute zin in 2018 de grootste verkiezingswinst boekte, komt er, tot onze teleurstelling, een coalitie zonder GroenLinks. De andere winnaar en ruimschoots de grootste partij, de LPM, ook tegen het beoogde bedrijventerrein, neemt in de nieuwe coalitie de plaats in van PvdA en ChristenUnie.
Hoewel de 3 andere coalitiepartijen, voorstander zijn van een bedrijventerrein, lukt het de LPM over de Trekdijk de volgende afspraken in het Werkprogramma 2014-2018 op te nemen. Zie pag. 10:
Het is van belang dat er in alle rust, met wijsheid en beleid, samen met betrokkenen gekomen wordt tot een hoogwaardige invulling van deze gronden. Essentieel is daarbij dat deelnemers in de werkgroep kunnen meebeslissen over genoemde hoogwaardige invulling. Het is noodzakelijk om, in de besluitvorming rond dit dossier, terug te keren naar een nieuw startpunt. Mede met het oog op het woon- en leefgenot van omwonenden kan daarbij wellicht meer financiële ruimte worden ingezet.

Dat betekent dat binnen 4 maanden na het in januari genomen besluit de Nieuwlanders alsnog kunnen meebeslissen over een hoogwaardige invulling, waarbij zelfs wordt terug gekeerd naar een nieuw startpunt.
Voor de Nieuwlanders zeer hoopgevend. Voor de MBC juist teleurstellend.

2. Verloop participatieproces

Na de zomer van 2018 start de participatie Trekdijk in de volgende samenstelling: De verantwoordelijke LPM-wethouder, 2 vertegenwoordigers van de MBC, 3 vertegenwoordigers van de werkgroep Trekdijk en van de gemeente een projectleider, een communicatieadviseur en een notulist.

-a- Geruststellend: De MBC wil geen bedrijven, die milieu zwaar belasten
Als de MBC op 12 november 2018 voor de eerste keer aanschuift in het participatieteam, begint ze de "onjuiste" indruk weg te nemen dat zich vooral transportondernemers, met het daarmee gepaard gaande vrachtverkeer, op de Trekdijk zouden willen vestigen.
De MBC zou juist een bedrijventerrein willen voor duurzame, energie-neutrale kantoorgebouwen met loods, waarbij voldoende werkgelegenheid wordt gecreëerd en dus geen bedrijven die het milieu zwaar belasten.
Zie agendapunt 2 in het verslag van het participatieteam van 12 november 2018 en de van de MBC ontvangen visie, waarin staat: MBC opteert voor ‘schone bedrijven’. Wanneer schone bedrijven zich gaan vestigen op de Trekdijk, biedt dat minder schone bedrijven (milieubelastende bedrijven) de mogelijkheid om uit te breiden op bestaande locatie.
Dat lijkt al een stuk minder bedreigend dan waar de raad begin 2018 toe had besloten.

-b- Teleurstellend: Uittreden college uit het participatieteam en plotseling overlijden LPM-wethouder
Het lukte ons maar niet om met het college tot overeenstemming te komen over een Plan van Aanpak voor de werkwijze van het participatieteam. Als gevolg van de door het college vastgestelde uitgangspunten, zoals vasthouden aan de in 2009 herziene en inmiddels achterhaalde Kwaliteitsatlas, was er nauwelijks speelruimte voor het participatieteam. Er was kortom van een terugkeer naar een nieuw startpunt totaal geen sprake.
Bij herhaling lukte het wijlen wethouder Cees Lodder niet om in het college steun te krijgen voor meer speelruimte. Om verdere discussie hierover te voorkomen, besloot het college eenzijdig uit het participatieteam te treden. De gemeente zou het participatieteam voortaan slechts faciliteren. Teleurstellend, want daarmee verviel de rol van Cees Lodder om in het wekelijks collegeoverleg draagvlak voor de aanpak van het participatieteam te vinden. Daar kwam bij dat kort daarna door het plotseling overlijden van Cees Lodder, Carla Doorn volkomen onvoorbereid de door Cees omzichtige aanpak binnen het college moest zien voort te zetten.

-c- Teleurstellend: MBC houdt toch vast aan het 22 januari 2018 genomen besluit
De in het wekelijks overleg aanwezige vertegenwoordiger van de MBC had alle begrip voor de zorgen van de werkgroep. Maar in tegenstelling tot de eerdere visie, bleek de MBC alsnog vast te houden aan het bedrijventerrein, zoals begin 2018 besloten, zelfs inclusief milieucategorie 4.1. Naar de reden van deze ommezwaai konden we alleen maar gissen. Een gezamenlijk eindadvies van werkgroep en MBC lijkt daardoor bij voorbaat uitgesloten, hoewel de werkgroep de MBC tegemoet komt met een combi-scenario.
Op de valreep, komt voor de vorm, de MBC de werkgroep tegemoet met een voor hen 2e keus scenario. Een scenario wat op 14 november 2019 door de raad niet eens in overweging wordt genomen. Het ging toen alleen om het scenario 1 van de werkgroep Trekdijk en het adviesscenario 4 van het college. De raad stemde toen in met dit laatste.

-d- Teleurstellend: Ongebruikte ruimte op Arnestein niet voor participatie
Ook na uittreden weigert het college vragen te beantwoorden, waaruit zou blijken of Middelburg nog steeds het recht heeft om de braakliggende gronden op Arnestein voor slechts € 42 per m2 van Eastman terug te kopen. Deze gronden zijn met bouwplicht aan Eastman verkocht. Tenzij de gemeente de mogelijkheid van terugkoop heeft losgelaten, laat ze enkele miljoenen schieten.
De werkgroep is van mening dat die locatie, gezien de ligging aan de brede Ampèreweg direct vanaf de afrit van de N57 veel geschikter is voor logistieke bedrijvigheid. Dat geldt trouwens ook voor de bijna 5 hectaren bedrijventerrein op Arnestein, welke nog agrarisch wordt gebruikt. Zie meer op: www.trekdijk.nl/arnestein.html
Door niet eerst de grond op Arnestein te benutten, handelt Middelburg in strijd met trede 2 van de Ladder van Duurzame Verstedelijking.
Teleurstellend, want zodra op de Trekdijk wordt begonnen met logistieke bedrijvigheid tot een hoge milieucategorie, belemmert dit iedere verdere hoogwaardiger invulling.

-e- Teleurstellend: Geheimhoudingsverklaring bleek tijdverspilling
Volwaardig participeren kan ook inzage in vertrouwelijke informatie inhouden. Met name over de begin 2018 vastgestelde exploitatieopzet Trekdijk. Zodat we konden beoordelen of de door ons in te brengen alternatieven ook financieel haalbaar zouden zijn. Omdat het college erop moest kunnen vertrouwen dat het participatieteam daar vertrouwelijk mee zou omgaan, is door Ron Thiry veel tijd en energie gestoken in een "Convenant afspraken Participatieteam Trekdijk" waarin een met sancties geborgde geheimhoudingsverklaring. Dit bleek achteraf vergeefse moeite.

-f- Teleurstellend: College komt pas na motie met onvolledige informatie
Het was wethouder Lodder binnen het college niet gelukt de begin 2018 vastgestelde exploitatieopzet, zelfs niet onder geheimhouding beschikbaar te stellen aan het participatieteam. Er was een door de LPM-fractie gesteunde motie van de oppositie voor nodig om het college hiertoe alsnog te verzoeken. Het college heeft de motie overigens maar gedeeltelijk uitgevoerd. Een deel van de cijfers was onzichtbaar gemaakt

-g- Teleurstellend: Intentieverklaringen ter kennisgeving aangenomen
De intensieve contacten met marktpartijen, met name door John en Ron, hebben intentieverklaringen opgeleverd van een 6-tal geïnteresseerde marktpartijen/stakeholders. Helaas vond de gemeente het niet nodig met hen in gesprek te gaan. De verklaringen werden slechts ter kennisgeving aangenomen. De betreffende stakeholders hebben dan ook nooit een eerlijke kans gekregen om aan te tonen dat hun voorstellen tot haalbare invullingen, ook financieel, zou kunnen leiden. Dit is des te meer teleurstellend, omdat de exploitatieopzet van het eerder door de raad genomen besluit, diverse financiële risico's kent.

-h- Teleurstellend: 5 hectaren logistiek bedrijventerrein stond al bij voorbaat vast
Allereerst wilde het college nauwelijks speelruimte geven door als kader uitgangspunten vast te stellen, waardoor er nauwelijks mogelijkheden overbleven voor alternatieve invullingen. Blijkbaar was "vergeten" het Walcherse bedrijventerreinprogramma 2017-2021 bij de uitgangspunten te noemen. Bij de ambtelijke toetsing waarmee de alternatieve invullingen worden beoordeeld, wordt het alsnog als beleidskader gebruikt. Dit betekent dus dat vooraf 5 hectare logistiek bedrijventerrein op de Trekdijk een uitgangspunt was.

-i- Teleurstellend: College optimistisch over uitgifte bedrijventerrein en ontraadt onafhankelijk onderzoek
Het adviesscenario van het college zal vrijwel zeker tot een fors verlies leiden. Het college van Vlissingen heeft in 2017, ondanks het overaanbod, met tegenzin ingestemd met maximaal 5 hectaren bedrijventerrein aan de Trekdijk als complementair aanbod. Mits alleen bedoeld voor grote logistieke bedrijven, die Vlissingen zelf niet in het zicht vanaf de A58 wenst. Dus zeker geen afvalbedrijven. Overigens werd deze instemming door het college massaal door de raad in Vlissingen ontraden. Zie artikel in de PZC.
Hoewel dus hooguit 5 ha netto de bestemming bedrijventerrein zou kunnen krijgen, behoudt de rest de huidige agrarische bestemming.
Ondanks dat gaat de gemeente er van uit dat ( vrijwel ) alle 14,7 hectaren bedrijventerrein Trekdijk binnen 10 jaar voor een forse grondprijs als bedrijventerrein worden afgezet. Maar om de bestemming van de daarvoor benodigde grond te wijzigen in bedrijventerrein, is regionale overeenstemming vereist, terwijl volgens de meest recente vraagraming bedrijventerrein de eerstkomende 10 jaar juist al sprake is van overaanbod.
Hoe het college de accountant van de financiële haalbaarheid heeft kunnen overtuigen, is mij een raadsel.
Gezien de grote twijfels bij de oppositie wordt op 5 maart 2020 via een motie gevraagd om de herziene exploitatieopzet van het adviesscenario van het college eerst onafhankelijk te laten onderzoeken. Dit wordt echter door het college ontraden en daardoor ook niet door de coalitie gesteund.

-j- Teleurstellend: Hoogwaardige invulling wordt mogelijk afvalverwerking en verkeershinder
In november 2019 kon de raad kiezen uit de scenario's, die de participatie had opgeleverd en enkele door het college ingebrachte scenario's. De raad koos voor adviesscenario 4 van het college. Ten opzichte van scenario 6, waar de raad begin 2018 toe had besloten, betekent het meer groen en wat minder bedrijventerrein met een lagere maximum milieucategorie. Daarmee is hopelijk een composteringsbedrijf van de baan.
Daarentegen nemen de geruchten over afvalverwerking op de Trekdijk toe, zoals o.a. in een motie van SP en D66. Het college geeft hierop slechts een ontwijkende reactie.
Hoewel de directe overlast door dergelijke activiteiten, gezien de afstand tot het dorp wel zullen meevallen, is dat zeer teleurstellend. Daarmee wordt de Trekdijk eerder een tweederangs dan een hoogwaardig bedrijventerrein met dito uitstraling naar het dorp waarvan het imago toch al onder druk staat. Bovendien lijkt de bijkomende verkeershinder- en veiligheid op de nu al onveilig gebleken smalle Weizichtweg totaal onderschat.

Voor de Nieuwlanders is het laatste woord er nog niet over gezegd.

Tot slot
Op 17 juni 2019 heb ik voor de commissie Ruimte namens de werkgroep Trekdijk een presentatie gegeven over de zaken, waar ik me vooral binnen het participatieteam mee bezig hield. Toen was nog niet bekend dat het college met een adviesscenario zou komen, waar de raad op 14 november 2019 voor zou kiezen. Voor geïnteresseerden bevat de presentatie wat nadere toelichtingen op bovenstaande. Ik verwacht dat de presentatie grotendeels bruikbaar voor de herziene exploitatieopzet van het adviesscenario, waar de raad 28 mei 2020 mee heeft ingestemd.

Hans van Hal

14 november 2020